Sprawy spadkowe mogą wzbudzać wiele emocji. Już sama kwestia podziału spadku, odczyt testamentu owiane jest atmosferą żałobną po bliskiej osobie. Na pytanie czym jest zachowek, najłatwiej byłoby odpowiedzieć, że jest to dostęp do majątku po bliskim krewnym. Oczywiście nie chodzi o cały majątek, a jedynie o udział w nim. W jaki sposób można skorzystać z zachowku i na jakich zasadach jest przydzielany, postaramy się odpowiedzieć na te pytania szerzej w dalszej części artykułu.
Życiowe scenariusze a zachowek
Nie zawsze wszystko układa się tak, jak powinno, a największe niespodzianki pisze życie, gdzie odchodzi bliska osoba z rodziny. Kwestie spadkowe mogą być wówczas bardziej pogmatwane, a odczyt testamentu może wzbudzać nie lada emocje. Jeśli oczywiście zmarła osoba zadbała o testament, wówczas może dojść do nieprzewidzianych sytuacji. Bardzo często zdarza się, że w testamencie widnieje zapis przekazania majątku obcej osobie, co jest dużym zaskoczeniem dla rodziny. Co zrobić w takiej sytuacji? Właśnie w tym momencie występuje prawo do zachowku. Postaramy się wyjaśnić, co to jest zachowek na konkretnym przykładzie.
Według polskiego prawa niesprawiedliwością jest sytuacja, gdy po śmierci członka rodziny, w sytuacji spadkowej pominięci są bliscy krewni tej osoby, a cały majątek przechodzi na zupełnie obcą osobę. Jeśli testament został sporządzony zgodnie z prawem i nie da się go podważyć, wówczas wypełnia się ostatnią wolę zmarłego. W świetle prawa polskiego kwestie spadkowe należą się zstępnym, czyli dzieciom oraz wnukom, a także rodzicom i małżonkowi zmarłego. Dzieje się tak, ze względu na możliwość pomnażania majątku przez bliskich jej członków, gdzie każda ze stron może mieć swój udział. Kiedy majątek ma trafić w ręce obcej osoby, która nigdy nie miała nic wspólnego z majątkiem zmarłego, jest to kwestią zazwyczaj bardzo sporną. W takiej sytuacji bardzo istotny staje się zachowek.
Pominięcie krewnych w testamencie nie musi oznaczać tego, że osoby te nie będą miały prawa do majątku. Można wystąpić o zachowek po rodzicach, pozywając tym samym beneficjentów testamentu. Dla krewnych zmarłej osoby, nawet jeśli zostali pominięci w testamencie, wiele możliwości spadkowych stwarza zachowek. Co to dokładnie jest? Jest to prawo do dziedziczenia przez krewnych zmarłego, którzy nie zostali uwzględnieni w testamencie, a w świetle prawa byliby uwzględnieni w prawie do dziedziczenia.
Chcesz sprzedać nieruchomość? Zobacz witrynę https://kupujemym.pl/
Sytuacje, w których można starać się o zachowek
Kiedy umiera bliska osoba, np. rodzic, rodzina pogrążona w żałobie z pewnością musi dopełnić wielu formalności w owym czasie. Do okresu 5 lat trzeba też ustabilizować kwestie spadkowe. Czas, w którym należy uregulować kwestie związane z zachowkiem to okres 5 lat. Nie zawsze trzeba wszystko regulować od razu, czasami warto dać sobie chwilę wytchnienia, aby przemyśleć wiele spraw lub dojrzeć do nich. Nie każdy zgadza się z warunkami testamentu. Zdarza się, że okres żałoby tak przyćmiewa cały ten proceder, że pominięci spadkobiercy w testamencie dopiero po czasie uświadamiają sobie, że mają prawo do dziedziczenia po swoim rodzicu. Dlatego okres 5 lat jest odpowiednim czasem na to, by podjąć decyzję i kroki w związku z udziałem w spadku, jaki prawnie należałby się krewnym, gdyby nie został spisany testament. Testament a zachowek to bardzo powiązane kwestie, gdzie wbrew pozorom nie jesteśmy jako krewni, a konkretnie zstępni wykluczeni z dziedziczenia.
Opowiedzmy o sytuacjach, które dotyczą kwestii wystąpienia o zachowek. Są to konkretnie dwie sytuacje. Jedna z nich dotyczy już przedstawionego wyżej testamentu, w który najbliżsi mogli zostać pominięci. Druga sytuacja dotyczy kwestii darowizny. Może się okazać tak, że jeszcze za życia spadkodawca postanowił przekazać w darowiźnie określony majątek tylko konkretnym członkom lub zupełnie obcej osobie. Decyzję tę, która ewidentnie może być krzywdząca dla krewnych, można podważyć, korzystając z prawa do zachowku. W takiej sytuacji pozywa się beneficjenta o wypłatę należnych środków.
Te dwie sytuacje konkretnie umożliwiają bliskim spadkodawcy wystąpienie o wypłatę świadczenia z tytułu zachowku w określonej kwocie. W ten sposób można sprawiedliwie uzyskać dostęp do części majątku, nawet jeśli w całości został on przypisany osobie, która być może nawet nie jest spokrewniona z daną rodziną.
Osoby, które mogą skorzystać z zachowku
Osoby, które mogą skorzystać z prawa do zachowku, jeśli decyzja spadkodawcy była inna, to przede wszystkim dzieci i wnuki. Są oni nazywani jako zstępni. Oczywiście, jeśli w rodzinie występują prawnuki, oni również mają prawo do zachowku. Nie tylko dzieci, ale także i małżonek spadkodawcy, jak również jego rodzice mogą wystąpić o przydzielenie zachowku. Rodzice mają możliwość wystąpienia o zachowek najczęściej w sytuacji, gdy spadkodawca nie ma dzieci. Rodzice w terminologii zachowku nazywanie są wstępnymi.
Kto nie ma prawa do zachowku?
Z opcji i możliwości, jakie stwarza zachowek, nie każdy będzie mógł skorzystać. Do grona osób, które nie będą mogły wystąpić o zachowek po śmierci spadkodawcy, należą przede wszystkim dziadkowie oraz rodzeństwo. Również dzieci rodzeństwa nie mają prawa do wystąpienia o zachowek. Taką możliwość mają jedynie najbliżsi w linii prostej, a więc dzieci, wnuki i prawnuki oraz małżonek i rodzice.
Jeśli po śmierci brata, który nie miał rodziny, w testamencie została ujęta obca osoba, jego rodzeństwo nie ma możliwości wystąpienia o takie zadośćuczynienie, gdy zostali pominięci w testamencie. Jedynie rodzice tej osoby mogliby skorzystać z prawa do zachowku, o ile oczywiście żyją.
Starania o zachowek
Co trzeba zrobić, aby została przeprowadzona sprawa w związku z przydzieleniem prawa majątkowego do spadku po bliskim? Jeśli w sytuacji darowizny lub testamentu, który nie obejmuje bliskich z rodziny, występują osoby pominięte, można podjąć starania o przydzielenie zachowku. Należy uwzględnić pisemne wezwanie do zapłaty, które powinno być wysłane do spadkobierców. Nie jest to jednak takie proste, ponieważ trzeba wskazać podstawę do takiej wypłaty. Jeśli nie wywiera to żadnego efektu, wówczas należy skierować sprawę do sądu. Konieczne w tym wypadku jest sporządzenie stosownego pozwu, a konkretniej pozwu o zapłatę zachowku.
Czy da się nie płacić zachowku?
Istnieje możliwość ominięcia konieczności wypłaty zachowku. Jednym z tych sposobów byłoby pozbawienie prawa do spadku, poprzez sądowe uznanie osoby za niegodną dziedziczenia. Sprawa ta jest jednak bardziej zawiła i czasochłonna, ale jak nie płacić zachowku po otrzymaniu darowizny? Najskuteczniejszą i najpopularniejszą metodą do tego, aby nie trzeba było płacić zachowku, kiedy otrzymuje się majątek, jest kwestia sporządzenia umowy ze spadkodawcą o dożywocie. Zamiast przekazania darowizny, spisuje się umowę o dożywocie, co jest bezpieczniejszą formą dla samego “obdarowanego”.
Jaka kwota należy się z tytułu zachowku?
Kiedy interesuje nas, ile wynosi zachowek, trzeba dokładnie przedstawić konkretne informacje na ten temat. Wysokość zachowku po rodzicach to kwota ½ wartości spadku. W takich wysokościach spadku mogliby liczyć dzieci zmarłych rodziców w świetle prawa o dziedziczenie (bez testamentu lub darowizny).
Inaczej traktowane s a osoby niepełnoletnie, którym przysługuje prawo do zachowku lub osoby, które nie są zdolne do pracy. Wysokość zachowku w ich przypadku to aż ⅔ majątku.
W świetle prawa, po śmierci spadkodawcy, który pozostawił swój majątek małżonkowi i rodzicom, wynika, że rodzice mają prawo do majątku w wysokości ¼ wysokości majątku, natomiast małżonek ma możliwość uzyskania ½ wysokości majątku. Jeśli ogólna kwota majątku wynosi 200 000 zł i została ona przekazana innej osobie ze względu na sporządzony testament, oznacza to, że krewni, którzy są do tego zobligowani, mogą wystąpić o wypłatę zachowku w określonej wysokości. Mąż/żona spadkodawcy może uzyskać połowę tej kwoty, a więc 100 000 zł, natomiast rodzice mogą wystąpić o ¼ część z połowy, a więc 25 000 zł. Nie wygląda to najbardziej optymistycznie dla osoby, która na pewno z początku myślała, że spadek, którego dostąpiła, wyniesie 200 000 zł, w efekcie pozostaje jej tylko 50 000 zł.
Zobacz także opinie o skupie nieruchomości
Darowizna a zachowek
Wiele kontrowersji wzbudza sama darowizna. Zdarza się tak, że rodzic postanawia przepisać swój majątek w akcie darowizny jednemu z dzieci. Wpływ na to mają różne czynniki. Czasami podstawą tego jest obojętność jednego z dzieci do rodzica i podjęcie samodzielnego życia z dala od rodziny, innym razem powodem może być konkretna, przykra sytuacja. Niemniej, kiedy jedno z dzieci (a załóżmy, że rodzeństwo składa się z dwóch osób) zostanie obdarowane majątkiem przez rodzica, jeszcze za życia w kwestii darowizny, istnieje możliwość, że ten majątek nie zostanie objęty późniejszymi staraniami o zachowek drugiego z dzieci. W jaki sposób się to odbywa? Najważniejszy pod tym względem jest czas. Istnieje coś takiego jak przedawnienie, co ma swoje odniesienie również do kwestii darowizny. Po upłynięciu 10 lat od momentu przyjęcia darowizny, majątek ten nie musi być brany pod uwagę w kwestii starań o zachowek. W takiej sytuacji osoba obdarowana, a więc jedno z dzieci zmarłego rodzica nie będzie zobligowany do ponoszenia odpowiedzialności ze względu na rozszerzenie i uzupełnienie zachowku. To, co otrzymał przed laty od rodzica, będzie tylko i wyłącznie jego.
W sprawach spadkowych zawsze jest wiele problemów, kiedy okazuje się, że spadkobierców jest więcej. Ilość osób musi zostać odpowiednio uwzględniona w prawie o dziedziczenie. Jeśli dotyczy to zachowku, wówczas połowę kwoty rozdziela się na poszczególne osoby, również w odpowiedniej wysokości. Często okazuje się, że ów majątek, który podlega rozdzieleniu na wszystkie części w równych ułamkach, jest niewielki dla samych spadkobierców. Nawet osoba, która została w testamencie uznana, jako jedyny spadkobierca traci połowę tego spadku, kiedy zostaje rozstrzygnięta sprawa o przydział zachowku, gdy taką złożą osoby, które w normalnych warunkach mógłby dziedziczyć majątek po swoim krewnym.
Wydaje się, że testament wiele rozwiązuje. Uwzględnia od przepisanie majątku konkretnej osobie lub osobom, a nawet określa wysokość czy konkretny podział tego majątku. W sytuacji, kiedy pominięci spadkobiercy występują o zachowek, sprawa bardzo się komplikuje. Inną kwestią jest wykluczenie z prawa do dziedziczenia. Dzieje się tak, kiedy udowodni się przed sądem, że konkretna osoba lub osoby nie są godne do dziedziczenia po zmarłym.
Wykluczenie z tytułu bycia niegodnym do dziedziczenia pojawia się w momencie, kiedy osoba taka dopuszcza się ciężkich przestępstw na spadkodawcy. Osoba, która jest niegodna dziedziczenia, jest traktowana w sposób taki, jak gdyby nie doczekała ona otwarcia procedury spadku. Nie jest jednak łatwo pozbawić kogoś prawa do spadku. Aby uznać taką osobę za niegodną dziedziczenia, trzeba zrobić to na drodze sądowej. To sąd orzeka, czy taka osoba jest godna lub niegodna dziedziczenia.
Bycie wydziedziczonym stwarza wiele problemów, ale nie oznacza to, że takiego stanu nie da się cofnąć. Wymagane jest jednak spełnienie określonych warunków, aby można było brać udział w rozdzieleniu spadku. Podważenie wydziedziczenia ustala się w zakresie spełnienia określonych warunków i dotyczy to trzech sytuacji. Po pierwsze musi nastąpić podważenie testamentu. Można dochodzić tego, czy testament był pisany zgodnie z prawem, czy wystąpiły okoliczności, które mogą go podważyć. By powrócić do “gry o spadek”, będąc wydziedziczonym można poprzez zakwestionowanie przyczyn wydziedziczenia. Taka osoba może wykazać, że wydziedziczenie było niesprawiedliwym czynem. Ostatnią sytuacją, w której osoba wydziedziczona może brać udział w podziale spadkowym i być uznana za godną dziedziczenia jest sytuacja, w której to spadkodawca wykaże, że przebaczył wszelkie winy wydziedziczonemu spadkobiercy.
Zobacz też skup udziałów w nieruchomościach
Kolejność dziedziczenia
W kwestii kolejności dziedziczenia spadku mówimy o prostej linii. Kiedy mowa o sprawie związanej z zachowkiem, najpierw dziedziczą najbliżsi krewni w prostej linii. Oczywiście o tym już wspominaliśmy, jednak warto przeanalizować jeszcze jedną kwestię. Prosta linia dziedziczenia to zstępni, a więc dzieci, wnuki i prawnuki. Do prawa do zachowku ma również małżonek zmarłego. To tej jest najbliższa osoba z rodziny zmarłego, która uprawniona jest do ½ części majątku z tytułu zachowku. Jeśli występuje sytuacja, w której zmarły posiada majątek, ale nie posiada własnej rodziny, czyli małżonka i dzieci (zstępnych), prawo do zachowku mają wstępni. Są nimi rodzice, a nawet dziadkowie. Również w takiej sytuacji zobligowani do dziedziczenia po zmarłym może być również rodzeństwo. Wszystko to jednak wymaga dokładnej weryfikacji. Jeśli jakaś sytuacja związana ze spadkiem wzbudza niejasną sytuację, najlepiej omówić to z radcą prawnym, który dokładnie wyjaśni metody dziedziczenia i podział określonej wysokości spadku na wszystkich spadkobierców. Kolejność dziedziczenia oczywiście nie jest bez znaczenia. Są jednak sytuacje, które uprawniają do korzystania z większego ułamku kwoty majątku, co także zostało już przedstawione wyżej.
Sprawdź nasz skup nieruchomości